Enflasyonla beslenen küresel emlak sektöründe çanlar çalıyor

'Konut fiyatlar çok şişti, bunun sonu nereye varacak? Çöküş ihtimali var mı?' Merak etmeyin, son dönemde bu soru sadece Türkiye'de değil, Avrupa'dan Asya'ya pek çok yerde soruluyor. AB'de ev fiyatları 2023'ün ikinci çeyreğinde 2014'ten bu yana ilk kez yıllık bazda geriledi.

Dünya'da yer alan habere göre Bir ülkede konut fiyatla­rı üst üste iki yıl euro ba­zında yüzde 15 kadar ar­tarken, boş konut stoğu 600 bin olabilir mi? Üstelik de o ülke­nin nüfusu hepi topu 4 milyon bile değilken? Mantıklı gelme­se de oluyor; Hırvatistan bunun örneği. “Konut fiyatlar çok şiş­ti, bunun sonu nereye varacak? Üç vakte kadar bir çöküş ihtima­li var mı acaba?” Merak etmeyin, bu soru sadece Türkiye’de değil, Avrupa’dan Asya’ya pek çok yer­de soruluyor son dönemde.

Koronavirüs için yapılan he­sapsız kitapsız zorunlu harca­maların ardından Rusya-Ukray­na Savaşı’nın getirdiği yaptırım­lar ve yıkımla küresel ekonomi de dengesini yitirince, borçlan­ma ve karşılıksız para basma sarmalı içinde enflasyon “32 keskin dişli canavar” olarak her­kesin canını yaktı, yakıyor.

2015-2020 arasında Avru­pa Birliği’nde yüzde 1 civarın­da olan yıllık enflasyon, 2022’de yüzde 8.8’i vurdu. 2023 başında yüzde 10 bile geçilmişti ama yıl sonunda doğru yeniden yüzde 3’ün altı görülmeye başlandı.

Kontrollü enflasyon sırasın­da mortgage faizleri hayli ma­kulken, yaklaşan fırtınanın far­kında olanlar konut kredilerine yüklendi, elindeki paranın enf­lasyonda erimesinden korkan ve başka alternatif yatırkm aracı bulamayanlar da Avrupa’da em­lak sektörüne akın etti ve görül­memiş fiyat artışları eski kıtayı sardı.

Birkaç yıl önce dairelerde metrekare fiyatının bin 500-2 bin euro arasında dolandığı Zag­reb’de, artık fiuyatlar 2 bin 500- 3 bin euro seviyesine çıktı. Ama işte son birkaç aydır durgunluk Hırvatistan’da da başladı. Kıyı­larda yazlıkçılara yüksek fiyat­larla satılan emlaklar da kapa­nan sezonla birlikte kış uyusu­na yattı.

Ülkede fiyatlar tarihi zirvesi­ni görmüşken, boş dairelerin sa­yısının da son 10 yıl içinde yüzde 43 artarak, 600 bine çıktı. Sade­ce Zagreb ve çevresinde bu sayı 54 bin. Hırvatistan'da 2011'den 2021'e kadar daire sayısı yüzde 6.5 artarak 2.4 milyona yükse­lirken, dolu daire sayısı yüzde 4.2 azalmış. Uzmanlar bu artı­şı birkaç nedene bağlıyor: Daha iyi iş uğruna diğer AB ülkelerine göçenler, boş da olsa evlerini tu­tuyor. Parası olanlar enflasyon döneminde parasını “boş tutma pahasına” konuta yatırıyor.

Eski kıtada düşüşün sinyalle­ri yılbaşında resmen verilmeye başlanmıştı. Avrupa Birliği'nin istatistik ofisi Eurostat'ın son rakamlarına göre, ev fiyatla­rı 2023 yılının ikinci çeyreğin­de 2014'ten bu yana ilk kez yıl­lık bazda düştü. Sonrasında bu düşüşün hızlandığı tahmin edi­liyor. İkinci çeyrekte en keskin yıllık düşüş yüzde 9.9 ile Alman­ya’da yaşandı, yüzde 7.6 ile Da­nimarka ve yüzde 6.8 ile İsveç sıralandı. Kiralar ise, savaştan kaçan Ukraynalıların akınıy­la yüksek kalmaya devam etti. Örneğin Estonya’da yüzde 200, Litvanya’da yüzde 160’dan fazla arttı. Sorun sadece Avrupa ile sı­nırlı değil. Enflasyonla beslenen küresel emlak sektöründe çan­lar çalıyor. İsviçre bankası UBS tarafından yapılan son araştır­maya göre, dünyanın 25 büyük şehrinde ev fiyatlarına daha ya­kından bakıldığında “keskin bir düşüş” var.

Onarın verdiği isimle "Küre­sel Emlak Balonu Endeksi" gay­rimenkul fiyatlarının ortalama yüzde 5 düştüğünü ve trendin muhtemelen devam edeceğini gösteriyor. Ancak “balon” riski sadece Zürih ve Tokyo için var.

UBS de konut piyasasındaki dengesizlikleri özellikle Ukray­na Savaşı, COVID-19 salgını ne­deniyle son iki yılda artan enf­lasyon ve faiz oranlarında küre­sel artışa bağlıyor.