Etraftaki örnekleri gösterenler "Bir enayi ben miyim?" duygusuna kapılarak rakamı yükseltiyor Yüzde 25 sınırı da kira artışlarını frenlemedi

Tüketiciler Birliği Federasyonu'nun son araştırması yüksek enflasyon ortamının toplumsal ilişkileri de gerdiğini ortaya koydu. Bazı mülk sahipleri, çevredeki yüksek fiyat isteyenleri örnek göstererek rakamı yükseltiyor

The Independent Türkçe'de Ali Kemal Erdem'in haberine göre Kiralardaki artış günümüzün en güncel ve can yakıcı sorunlarının başında geliyor.

Bu soruna dair yeni bir çalışma Tüketici Birliği Federasyonu tarafından açıklandı.

Yapılan araştırmaya göre, kirada oturduğunu söyleyenlerin yüzde 73,6'sı, ev sahibinin baskı ve tacizi nedeniyle "kira artış oranında yüzde 25 sınırlaması" hakkından faydalanamadı.

"Yüksek enflasyon toplumsal ilişkilerde gerilim yaratıyor"

Tüketici Birliği Federasyonu Başkanı Avukat Bülent Deniz, araştırmaya ilişkin bilgi verdi.

Deniz, hayat pahalılığının toplumsal ilişkilerde yarattığı gerilime dikkati çekerek, "Yüksek enflasyonun olduğu toplumlarda her zaman gözlemlenen ve bilimsel araştırmalara da konu olmuş bir gerçeklik var" dedi.

"Bir enayi ben miyim' diyerek enflasyonun üstünde zam istiyorlar"

Yüksek enflasyonda insanların 'yarın aynı fiyata bulamam' diye stokçuluk ve 'rant geliri' olan kişilerin 'enflasyonun gerisinde kalmayayım, bir enayi ben miyim' düşüncesine kapıldığını ifade eden Deniz, "Bu yaklaşımıyla kiralara enflasyon oranından fazla zam yapılıyor" diye konuştu. 

"Yüksek enflasyonun toplumlarda açtığı en büyük sosyolojik hasar bu" diyen Deniz, "İnsanlar daha fazla kendi içine dönüp bencilleşiyor. Kendi malını, mülkünü ve gelirini koruma telaşına düşüyorlar. Sonuçta toplumsal dayanışma ilişkisini çözmeye başlayan sıkıntılı durumla karşı karşıya geliyoruz" ifadelerini kullandı.

"Başkasının daha yüksekten kiraya verdiğini görünce ilanı çekip fiyat yükseltiyor"

Herkesin kendi ürününe ve kirasına zam beklentisine girip fiyatları daha da arttığını aktaran Deniz, şunları söyledi:

"Vatandaş kendi ayağına sıkıyor aslında. Bunu mayıs-haziranda gördük. Adam evini kiraya veriyor. Komşusunun daha fazlaya kiraya verdiğini görünce ilanı çekip tekrar yeni 'fiyattan kiralıktır' diye ilan veriyor. Birbirine bakarak artan bir fiyat sürecine dönüşüyor."

Deniz'in açıklamasında şu detay dikkat çekiyor: Bir kısım mülk sahibi, yasal artış oranı ona yeterli gelse dahi 'Bir enayi ben miyim?' diye düşünerek bölgedeki en üst rakam neyse onu mu talep ediyor.

"Madem komşum öyle davranıyor ben de öyle davranayım mantığı gelişiyor"

Fiyatlardaki kontrolsüz artışın bir nedeni de insanların talep ettiği rakamlarda altta kalmama duygusu mu?

Bu soruyu yanıtlayan ekonomist Prof. Dr. Zeynep Ökten'e göre yüksek enflasyon ve kriz ortamlarında örnekleri ele alarak tepki verme sistemi yaygınlaşıyor. Madem komşum böyle davranıyor ben de böyle davranayım mantığı geçerli oluyor.

Satılık ev satışlarının azalmasının kiralık arayışını ve dolayısıyla kira fiyatlarını artırdığını dile getiren Ökten, "Ancak örneğin ev fiyatları 2,5 kat artarken, kiralar 4 kat artıyorsa bu kabul edilebilir bir şey değil. Kira artışlarında nedenler arasında kimi insanlardaki ‘Yandaki ev bu fiyata gidiyor, ben enayi miyim düşüncesiyle abartılı artışlar istemesi de var" şeklinde konuştu.

"Ben enayi miyim düşüncesi de artışlarda etkili"

İstanbul'da emlakçılık yapan Hikmet Toraman da Deniz'in iddia ettiği "Bir enayi ben miyim? Neden daha ucuza vereyim?" anlayışının kira artışlarındaki nedenden birisi olduğunu belirtti.

"Bu duygu zaten var birçok mülk sahibinde var" diyen Toraman, "'Ahmet, 5 bin liradan vermiş. Ben niye 3 bin liradan vereyim? 'Bir tek enayi miyim' diyerek o da 5 bin liradan veriyor" görüşünü paylaştı. 

Ev satışları düşünce kiralar patladı

Ancak Toraman da kiralardaki artışın asıl nedeninin maliyetlerin artmasıyla ev yapımının da satışının da düşmesi olduğunu kaydederek şunları dile getirdi:

"Maliyetler düşmedikçe satılık ev fiyatları düşmez. Arsa da kalmadı. Yeni ev üretilmiyor. İnsanları merkezlerden uzaklaştıramayacağına göre ev de satılmayınca insanlar kiralıkların peşine düştüler. O zaman ev sahipleri de 'madem benim evimin değeri üç milyona ulaştı, bırakın 10 bin lira da kira isteyim' diye düşünüyor."

"Ekonomik belirsizlik insanlardaki fırsatçılık gibi kötücül özellikleri ortaya çıkarıyor"

Psikiyatr Doktor Ayhan Akcan ise kontrolsüz fiyat ve kira artışlarının en temel nedeninin yüksek enflasyon ortamındaki belirsizlik olduğu görüşünde.

"Enflasyon yükseldikçe insanların kafası daha karışıyor" diyen Akcan, "Bu durumda herkes karakterine uygun hareket ediyor. Kimisi fırsatçılık yapabiliyor, kimisi durumdan vazife çıkarabiliyor bazı kiracılar da kulağının üstüne yatıyor. Kısaca ekonomik belirsizlik kişilerdeki kötücül özellikleri öne çıkarıyor. Fırsatçı, detaycı, kişileri zora sokan kişilik yapıları öne çıkıyor" şeklinde konuşarak sözlerini tamamladı.