İhmal bu sonucu doğurdu: Kaçak yapılaşma dönüşüme engel

Türkiye'nin en büyük problemlerinden biri olan kaçak yapılaşma şimdilerde kentsel dönüşümü de engelliyor. 1970'lerden başlayarak günümüze kadar gelen bu mesele plansız şehirleşme ve tarım alanlarının kaybolması gibi pek çok sıkıntıyı ortaya çıkardı.

Türkiye gazetesinden Necmi Çiçekçi'nin haberine göre, İstanbul’daki kaçak yapılaşma oranı bütün konut stokunun yüzde 70’ini oluşturuyor. 1970 ve 1990’lı yıllarda yapılan konutların çoğunda imar problemi var. Zamanında küçük müteahhitlerin çıktığı kaçak katlar, bugün kentsel dönüşümü etkiliyor. Çünkü çoğu apartman imar izni dışında yapıldı. Bakanlık bu mesele üzerinde çalışıyor. Tüketici dernekleri ve avukatlar ise düşük bir ihtimal de olsa geriye dönük dava açılabileceğini söylüyor. Bir deprem ülkesi olan Türkiye’de dönüştürülmesi gereken milyonlarca konut bulunuyor. Sadece İstanbul’da acilen 600 bin ve toplamda 1,5 milyon konutun depreme dayanıklı hâle getirilmesi gerekiyor.

İSTANBUL’DA ORAN YÜZDE 70’LER SEVİYESİNDE
Özellikle muhtemelı İstanbul depremi öncesinde mevcut konut stokunun yenilenmesi kritik önem arz ediyor. Ancak zamanında yapılan kaçak yapılar bu dönüşüme taş koyuyor. Bugün Türkiye genelinde kaçak yapılaşma oranı bütün konutların yüzde 40’ını kapsıyor. Sadece İstanbul’daki kaçak yapılaşma oranı yüzde 70’ler seviyesinde.  HERKES HAKKINI ALMAK İSTİYOR

Örneğin 1990 yılında İstanbul Zeytinburnu’nda 5 kat imar izni verilen bir apartmana 3 kat fazladan çıkılmış durumda. Kentsel dönüşüm dâhilinde yine 5 kat imar izni bulunan bu apartmanda kalan 3 katın hükmü bulunmuyor. Ancak zamanında parası ödenerek alınan dairelerde mülk sahipleri hak iddia edebiliyor. Yeni yapılacak olan bina için verilen 5 katlık imar izni, apartmandaki bütün hak sahiplerini karşılamıyor. Bu noktada dönüşüm gerçekleşmiyor. Yapı denetim uzmanları, yaşanan sıkıntıyla ilgili şu bilgileri veriyor: "Kaçak yapıların büyük çoğunluğu 1970 ile 1990 yılları arasında gerçekleşti. O dönemde belediye ve bakanlıkların ihmalleri bu sonucu doğurdu. Çünkü yapılan inşaatın denetimi zamanında yapılmayarak projeye uygun yapılıp yapılmadığı erkenden tespit edilmedi. Ancak inşaat bittikten sonra binanın ne kadar yola girdiği belediye kayıtlarına girdi. Ve bugün milyonlarca insan haklı gerekçelerle dönüşüm sıkıntısı yaşıyor."

Ayrıca Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü yeni bir projeye başladı. Bu doğrultuda terör ile mücadelede önemli rol oynayan İHA’lar, kaçak yapıların tespit edilmesi için de kullanılacak. Alınan bilgiye göre; kaçak yapılaşma meselesine çözüm olarak İHA görüntülerinin derin öğrenme tabanlı bilgisayarlı görüş teknikleriyle işlenip kaçak yapı ve katların yetkililere otomatik olarak bildirileceği bir sistem üzerinde çalışılıyor.

Çalışmda, mevcut durumuyla muhtemel bir depremde çok büyük yıkımlar yaşanacağı için bir an önce kentsel dönüşümün hızlanması gerektiği vurgulanan İstanbul, pilot bölge seçildi. Bölge üzerinde İHA uçuşları gerçekleştirilip bina görüntüleri toplanacak. Kaçak katların tespiti için bina görüntüleri üzerinden pencerelerin sayılmasıyla binanın kat sayısının belirlenmesi ve tespit edilen kat sayısının belediye verileriyle karşılaştırılmasıyla kaçak olup olmadığı tespit edilecek.

Bugüne gelindiğinde ise kaçak katlardan vatandaşlar sorumlu tutuluyor. Tüketici dernekleri ve avukatlar konuyla ilgili şu açıklamaları yapıyor: Geçmiş yıllarda yapılan binaların çoğunda plan projeye uygun olmayan pek çok çıkma yapıldı. Ancak evi birinci elden müteahhitten alan belki bunu dava konusu edebilir. Fakat 10 sene sonra daireyi alan kişi kalkıp müteahhide dava açamıyor. Zaten kentsel dönüşüme gidene kadar daireler çok el değiştirmiş olabiliyor. Dolayısıyla tüketici davasına girmiyor. Normal hukuk davasına giriyor. Belki belediye görevini yerine getirmedi diye bir rücu davası açılabilir.

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı konuyla ilgili çalışmalarına devam ediyor. İstanbul’daki büyük kentsel dönüşüm projesi çerçevesinde kaçak yapılara çözüm aranıyor. Alınan bilgilere göre yeniden bir imar affı henüz düşünülmüyor. Ancak çıkarılması planlanan İstanbul’daki Dönüşüm Kanunu’nun içerisinde “metropolün kuzey kesimlerinde belirlenen rezerv şehir alanları bu konuyla ilgili kullanılabilir” ibaresi yer alabilir. Henüz detaylar netleşmese bile konu, bakanlığın gündeminde.