Krediye ulaşamayan vatandaş, konuttan vazgeçti

Merkez Bankası, Mayıs ayında yapılan seçimlerin ardından politika faizini yüzde 8,5'ten yüzde 35'e yükseltti. Kredi faizleri artınca vatandaş bankadan kredi alamaz hale geldi.

Merkez Bankası, Mayıs ayında yapılan seçimlerin ardından politika faizini yüzde 8,5’ten yüzde 35’e yükseltti. Kredi faizleri artınca vatandaş bankadan kredi alamaz hale geldi. Faizlerin artmasından etkilenen sektörlerden biri de 90’a yakın sektöre doğrudan etkisi olan inşaat oldu. Uzmanlara göre, yükselen kredi faizleri, kiracı-ev sahibi krizi konut yatırımını cazip olmaktan çıkardı. Konut satışının durması yeni konut inşasını da durma noktasına getirdi. Müteahhitler, artan maliyetler nedeniyle ellerindeki projeleri bitirmekte zorlanıyor. Özellikle yap saçtı müteahhitler, yaşanan durgunluk ortamında adeta piyasadan çekildi. Bu durgunluk, tuğladan çimentoya, demirden fayansa, mobilyaya kadar 90’a yakın sektörü olumsuz etkilemeye başladı.

Konut sektöründeki durgunluğu Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), verileri de teyit ediyor. Verilere göre, 2023 yılı Ekim ayında Türkiye genelinde konut satışları bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8,7 düşerek 93 bin 761 oldu. Aylık azalış ise yüzde 9,5 oldu. Gayrimenkul uzmanları krediye erişim kolaylaştırılmadan konut piyasasında dengenin sağlanamayacağını söylüyor.

TÜİK’in verilerine göre 2023 yılı ekimde 14 bin 941 konut satışı ve yüzde 15,9 ile İstanbul, en yüksek paya sahip oldu. Satış sayılarına göre İstanbul’u 7 bin 394 konut satışı ve yüzde 7,9 pay ile Ankara, 5 bin 192 konut satışı ve yüzde 5,5 pay ile İzmir izledi. Konut satış sayısının en az olduğu iller sırasıyla 40 konut ile Hakkari, 43 konut ile Ardahan ve 80 konut ile Bayburt oldu.

Krediyle satış 5 bin 577 oldu

Türkiye’de dar gelirliler konuta ancak kredi (ipotekli) ile sahip olabiliyor. Konut satışları Ocak-Ekim döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14,3 azalışla 993 bin 835 oldu. Türkiye genelinde ipotekli konut satışları Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 58 azalarak 5 bin 577 oldu. Toplam konut satışları içinde ipotekli satışların payı yüzde 5,9 olarak gerçekleşti. Ocak-Ekim döneminde gerçekleşen ipotekli konut satışları ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 31,2 azalışla 166 bin 461 oldu. Ekim ayındaki ipotekli satışların, bin 369’u; Ocak-Ekim dönemindeki ipotekli satışların ise 50 bin 234’ü ilk el satış olarak gerçekleşti.

Sıfır konut sayısı 29 bin 230 oldu

Türkiye genelinde ilk el konut satış sayısı, Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 10,6 azalarak 29 bin 230 oldu. Toplam konut satışları içinde ilk el konut satışının payı yüzde 31,2 oldu. İlk el konut satışları Ocak-Ekim döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 13,6 azalışla 297 bin 827 olarak gerçekleşti.

İkinci el konut satışları Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 7,8 azalış göstererek 64 bin 531 oldu. Toplam konut satışları içinde ikinci el konut satışının payı yüzde 68,8 oldu. İkinci el konut satışları Ocak-Ekim döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 14,6 azalışla 696 bin 8 olarak gerçekleşti.

Yabancıya satış da düştü

Yabancılara yapılan konut satışları Ekim ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 52,9 azalarak 2 bin 535 oldu. Ekim ayında toplam konut satışları içinde yabancılara yapılan konut satışının payı yüzde 2,7 oldu. Yabancılara yapılan konut satışları Ocak-Ekim döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 44,4 azalarak 30 bin 599 oldu.

“Konut sorunu beka sorununa dönüştü”

İzmir Emlak Kulübü Derneği Başkanı Rıdvan Akgün, bir yandan kredi faizlerindeki yükseliş, bir yandan inşaat maliyetleri bir yandan da kiracı-ev sahibi krizinin konut yatırımlarında yarattığı durgunluğun 2024’ün ikinci yarısına kadar süreceğini söyledi. Vatandaşın barınma ihtiyacını karşılamak zorunda kaldığı için eldeki tüm imkanlarını devreye sokarak, bankadan kredi takviyesi alıp konut satın alacaklarını aktaran Akgün, hükümetin de el mahkûm inşaat sektörünü sübvanse edeceğini, teşvik amaçlı destek vereceğini ve konut kredi faizlerini düşüreceklerini kaydetti. Bu sebeple 2024’ün ikinci yarısında emlak sektörünün hareketleneceğini belirten Akgün, “Cebinde parası olan insanlar mutlaka ama mutlaka gayrimenkule yatırım yapsın” tavsiyesinde bulundu.

Konut piyasasında son 3 yıldır kaosun yaşandığını dile getiren Akgün, “2022-2023 yılına baktığımız zaman satışı yapılması gereken ama satılmayan konut sayısı 2,5 ile 3 milyon arasındadır. Bunun nedenleri konut kredisi faizlerinin çok yüksek olması, özellikle vatandaşın enflasyon karşısında dip yapıp ezilmesi, inşaat maliyetlerindeki artış, konut fiyatlarındaki yükseliştir. Bu sebepler insanların konut alma hayallerini 3-5-10 yıl ertelemiştir. Konut almak, bir başka bahara kalmış, hesaplar değişmiştir” dedi.

“Kentsel dönüşümde eşitsizlik var”

Konut sorununun aynı zamanda bir beka sorununa dönüştüğünü dile getiren Akgün, “İnsanlar barınmak için ya konut almaya ya da daire kiralamaya ekonomik gelirleri yeterli olmadığından -büyükşehirlerde dairelerin kirası 15-20 bin lira- çadır bile kurmayı düşünen, ailesinin yanına geri dönen, köyüne geri dönenler var. Şehirden köye, tersine göç başlamıştır. İnsanlar çalıştığı yerde yaşamak zorunda olduğundan iki üç kişi tek bir ev kiralayıp birlikte yaşamaya başlamıştır.” diye konuştu.

Türkiye’de inşaat maliyetlerinin yüksek olması, devletin de kentsel dönüşüm için destek vermemesi nedeniyle İzmir’de konut üretimi yapılamadığına dikkat çeken Akgün, “Müteahhitler bile ellerindeki projeleri bitiremiyorlar. Kentsel dönüşüm konusunda hükümet genellikle bütüncül şekilde eşit kararlar almıyor, vatandaşa eşit bir şekilde yaklaşmıyor. İstanbul’da yarısı bizden yarısı sizden modeli ile kentsel dönüşüm teşvik edilirken; deprem konusunda sıkıntılı ve problemli bir konumda olmasına rağmen İzmir’de aynı sistem işlemiyor, aynı taahhüt verilmiyor. Böyle olunca konut üretimi yapılamıyor” sözlerine yer verdi.

“Durgunluk sürecek”

2024 yılının ilk yarısına kadar konuttaki durağanlığın süreceğini paylaşan Akgün, “Ama insanlar çaresiz barınma ihtiyacını karşılayacağı için eldeki tüm imkanlarını devreye sokarak, bankadan kredi takviyesi yapıp konut satın alacaklar. Sonuç olarak 2024’ün ikinci altı ayından sonra emlak sektöründe bir hareketlilik bekliyoruz. Hükümetin de çaresizce Türkiye ekonomisinin lokomotifi olan inşaat sektörüne bir can suyu vermek ve 256 tane ana sektör 2 bin 500 tane yan sektörü faaliyete geçirmek çaresizliğiyle teşvik amaçlı konut kredi faizlerini düşürecekler, sübvanse edecekler ve destekleyeceklerdir. Bu da inşaat sektörünü 2024’ün ikinci yarısında hareketlendirmeye başlayacaktır. Önümüzdeki altı ay içerisinde yeni konut fiyatları artmaya devam edecektir. Eski konutlarda ise yaşına, tipine, katına, metrajına göre 700 bin lira ile 2 bin 500 milyon arasında isterse vatandaş konuta yatırım yapar. Cebinde parası olan insanların mutlaka ama mutlaka 500 km uzakta da olsa gayrimenkule yatırım yapmasını tavsiye ediyorum” şeklinde konuştu.