Yabancıların konut talebi kira ve konut fiyatlarını nasıl etkiliyor?

Konut ve kira fiyatlarındaki hızlı artış, toplumun gündemindeki yerini korumaktadır. Özellikle Antalya gibi uluslararası cazibe merkezlerinde, yabancıların konut talepleri bu yükselişe etkide bulunmaktadır. Ancak fiyatlardaki dalgalanmanın temelinde yüksek enflasyon, faiz oranlarındaki belirsizlikler, kur dalgalanmaları ve ekonomik büyümedeki dengesizlikler gibi makroekonomik sorunların yer aldığı gözlemlenmektedir.

Türkiye, yabancıların zorunlu ya da isteğe bağlı nedenlerle tercih ettiği önemli bir cazibe merkezi olmaya devam etmektedir. TÜİK verilerine göre, 2023 yılı sonunda 85 milyonu aşan Türkiye’nin nüfusu, barınma ihtiyacını artırmaktadır. Özellikle İstanbul ve Antalya gibi şehirlerde yabancıların konut taleplerindeki artışın, konut ve kira fiyatlarını yükselttiği düşünülmektedir. Bu durum, yerel halkın yaşam koşullarını zorlaştırmakta ve yabancılara yönelik tepkileri artırmaktadır.

Sosyal Güvenlik Kurumu’nda Sosyal Güvenlik Uzmanı Doç. Dr. Mehmet Akalın’ın “Yabancıların Konut Talebi İle Artan Konut Ve Kira Fiyatları Arasındaki İlişkinin Sorgulanması: Antalya İli Örneği” isimli çalışma, bu sorunun arka planını daha detaylı anlamayı hedeflemektedir. Araştırmaya göre, Antalya 2023 yılında yabancılara yapılan 12.702 konut satışıyla ilk sırada yer almakta ve bu durum fiyat artışlarının sebeplerini sorgulamayı gerektirmektedir.

Tablo1: 2023’te en fazla ve en az konut satışı yapılan iller

Tablo2: 2023’te  yabancılara en fazla konut satışı yapılan iller

Çalışma, fiyat artışlarının yalnızca yabancı talebine bağlanmaması gerektiğini ortaya koymaktadır. Antalya’daki konut fiyat endeksinin, yabancılara konut satışı olmayan şehirlerdeki fiyat artışlarıyla benzerlik gösterdiği ifade edilmektedir. Ayrıca, 2023 yılı sonu itibarıyla yabancı talebindeki %50’lik düşüşe rağmen bölgede konut ve kira fiyatlarının gerilememesi, fiyat artışlarının altında başka nedenler olduğunu göstermektedir. Vatandaşlık hakkı karşılığında gayrimenkul satın alan yabancıların sayısının da düşünüldüğü kadar fazla olmadığı belirtilmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinin vatandaşlık sunan gayrimenkul yatırımlarının daha cazip olduğu, Türkiye’de ise bu oranın %3’ün altında kaldığı vurgulanmaktadır.

Tavan kira uygulaması ve yüksek enflasyonist koşullar, konut sahiplerinin kira gelirlerini düşük bulması nedeniyle bazı bölgelerde arz azalmasına yol açmaktadır. Bu durum, erişilebilir konut sayısını düşürmekte ve toplumsal gerilimi artırmaktadır. Sonuç olarak, konut ve kira fiyatlarındaki artışların tek sebebinin yabancı talebi olmadığı kamuoyuna doğru şekilde anlatılmadıkça, toplumsal huzurun korunması zorlaşmaktadır. Yabancıların bölgeden uzaklaştırılmasının, turizme dayalı bölge ekonomisi üzerinde olumsuz etkiler yaratabileceği ifade edilmektedir. (Bilimin Kamusal İletişimi (bil-ki) TÜBİTAK 1001, proje no: 123K063)