PwC ve ULI iş birliği ile hazırlanan Emerging Trends in Real Estate Europe (Gayrimenkulde Gelişen Trendler Avrupa) raporunun 2021 yılına ilişkin sonuçları masaya yatırıldı.

Gayrimenkulde Gelişen Trendler Avrupa 2021 etkinliği bu sene COVID-19 salgını nedeniyle alınan önlemler ve kısıtlamalar sebebiyle Webcast yayını şeklinde gerçekleştirildi.

Gayrimenkul sektöründeki son gelişmelerin, sektörün önde gelenleri ile masaya yatırıldığı etkinliğe PwC Türkiye Ortağı, Gayrimenkul Sektörü Lideri Ersun Bayraktaroğlu, ULI Türkiye Başkanı Zafer Baysal, Epos Gayrimenkul Danışmanlık ve Değerleme A.Ş. Yönetici Ortağı ve ULI Türkiye İcra Kurulu Üyesi Neşecan Çekici, Pamir & Soyuer Gayrimenkul Danışmanlık Şirket Ortağı ve ULI Türkiye İcra Kurulu Üyesi Firuz Soyuer, Doğaner Finansal Danışmanlık Kurucu Ortağı ve ULI Türkiye İcra Kurulu Üyesi Dr. Berra Doğaner, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Finans Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Ali Hepşen, WMG Advisors LLP, Gayrimenkul Yatırımları Direktörü ve ULI Türkiye İcra Kurulu Üyesi Didem Erendil katıldı.

AVM ve ofisler gözden düştü

Gayrimenkulde Gelişen Trendler Avrupa 2021 etkinliği ULI Türkiye Başkanı Zafer Baysal'ın konuşmasıyla başladı.

Bu sene 18.'sinin lansmanını yapacaklarını söyleyen Zafer Baysal, Gayrimenkulde Gelişen Trendler Avrupa 2021 raporunun 21 ülkeden 995 katılımcıyla yapılan değerlendirmeler sonucunda ortaya çıktığını belirtti.

2020 yılının pandemiyle halının altımızdan çekildiği kara kuğu bir yıl olduğunu söyleyen Baysal, "Geçen sene içinde yatak olana yatırım yapılabilir deniyordu. Bu sene bu değişti. Daha önceleri ticari gayrimenkul gelirleri nakit akışı olarak değerlendirirken artık bu algının ters yüz oldu" dedi. Baysal, AVM ve ofislerin yatırımcı nezdinde gözden düştüğünü de sözlerine ekledi.

Ne sabit kira ne de ciro üzerinden bir kira gelir bütçesi yapabilmenin mümkün olmadığını söyleyen Zafer Baysal, COVID sonrası ortaya çıkan kira krizi ve sadeleşmeye geçen yatırımcıların kiracı belirsizliği düşük gayrimenkullere yatırım yapacaklarını belirtti. Baysal, pandemi döneminden sonra ihtiyaçlara göre tasarımları uyarlamanın çok daha kolay ve verimli olacağını da sözlerine ekledi.

PwC Türkiye Ortağı, Gayrimenkul Sektörü Lideri Ersun Bayraktaroğlu gerçekleştirilen toplantıda Gayrimenkul sektörünün gelecekle ilgili öngörülerini içeren serinin 18. raporu olduğunu söyledi. Bayraktaroğlu, Anket ve görüşmeler 16 Temmuz-27 Eylül 2020 arasında yapıldığını, Gayrimenkulde Gelişen Trendler Avrupa 2021 raporu 21 ülkeden 995 sektör uzmanının görüşü ile oluşan bir rapor olduğunu da sözlerine ekledi.

18 yılda neler gündem oldu?

-Sermaye İşin Temellerini Fethetti (2004)
-Para Çok Ürün Yok (2005)
-Likidite Fırtınası (2006)
-Saat 12’yi gayrimenkulün zirvesi sayarsak şu an saat 12’ye 5 var… (2007)
-Korku Geri Döndü! (2008)
-Zor Zamanlara Gidiyoruz (2009)
-Uzun, yavaş bir toparlanma bekleniyor (2010)
-Ya Adapte ol Ya Yok ol (2011)
-Büyük Durgunluğa Hazır Olun (2012)
-İyimserlik Geri Dönüyor (2013)
-Gayrimenkulün Dönüşü (2014)
-Dengeleme Yasası (2015)
-Sermayenin Ötesi (2016)
-Yeni Pazar Şartları (2017)
-Geleceği Yeniden Şekillendirmek (2018)
-Etki Yaratmak (2019)
-Değişim İklimi (2020)

Bu senenin rapor başlığı da Ön Görülemeyen Etki olarak belirlendi. Öngörülemez Etki 5 başlıkta toplandı. O başlıklar şu şekilde:

1-İş yaşantısında yaşanan kesintiler ve ekonomik baskı
2-Operasyonel varlıklara ilgi
3-Pandeminin olumlu etkilediği segmentler
4-Kent sıralamalarına etkisi
5-Sosyal etki- ESG

İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Finans Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Ali Hepşen rapordaki, "İş yaşantısında yaşanan kesintiler ve ekonomik baskı", "Operasyonel varlıklara ilgi", "Pandeminin olumlu etkilediği segmentler", "Kent sıralamalarına etkisi", "Sosyal etki- ESG" başlıklarını değerlendirdi.

Ali Hepşen yaptığı açıklamada "Hem ihracat odaklı bir ülke olmamız hem de turizmden bir gelir elde ediyor olmamız son derece önemli. Pandemi hem turizm gelirlerini daralttı,  hem de en önemli ihracat partnerimiz olan Avrupa Birliği'ndeki daralma bizi etkiledi." dedi. Hepşen, sözlerini şu şekilde tamamladı: "Dünya aslında çok hızlı dönüşüyor GYO'ların da yapıları dönüşüyor"

Ersun Bayraktaroğlu ise Avrupalı gayrimenkulcünün en çok endişe duyduğu şeyin ekonomik büyüme olduğunu söyledi. Bayraktaroğlu pandeminin içinden geçmekte olan dönemde yerel konuların öne çıkacağını da sözlerine ekledi.

Epos Gayrimenkul Danışmanlık ve Değerleme A.Ş. Yönetici Ortağı ve ULI Türkiye İcra Kurulu Üyesi Neşecan Çekici ise aynı tip şehirlere ve aynı tip varlıklara yönelim olduğunu söyledi.

Başköşeye pandemi oturdu

2021'in sosyopolitik konuları
-Pandemi
-Uluslararası siyasi istikrarsızlık
-Çevre ile ilgili konular
-Sosyal eşitlik/eşitsizlik
-Avrupa’daki siyasi istikrarsızlık
-Konuta erişebilirlik
-Ulusal siyasi istikrarsızlık
-Hükümet destek paketlerinin sonlandırılması
-Toplu göç

Tüm bu endişelere rağmen geçen yıl olduğu gibi parasal genişlemenin desteği ile düşen faiz oranları gayrimenkulü bu yıl da tercih edilen bir yatırım aracı yaptı.

COVID’le yüzleşme

Gayrimenkulde COVID’in etkilemediği alan kalmayacak ve bu etki diğer sektörlerden çok daha fazla etkileyecek gayrimenkul sektörünü. COVID öncesi sektörde başlayan değişim beklentisinin hızlanarak daha erken gerçekleşmesini zorunlu tutuyor.

Pamir & Soyuer Gayrimenkul Danışmanlık Şirket Ortağı ve ULI Türkiye İcra Kurulu Üyesi Firuz Soyuer, Global Yatırım Yöneticisi Şirketin Avrupa Gayrimenkul Üst Yöneticisinin bir açıklamasını paylaştı. Açıklamada şu ifadeler yer aldı: "Global olarak gelir beklentisinin devam ediyor olması gayrimenkul için iyi ve görünen o ki yatırımcılar gayrimenkulü bir varlık sınıfı olarak sevmeye devam edecekler. Ancak odaklanacakları alan pazarın sürekli vegaranti edilmiş getiri sağlayan kısımları olacak"

Açıklamayı değerlendiren Doğaner Finansal Danışmanlık Kurucu Ortağı ve ULI Türkiye İcra Kurulu Üyesi Dr. Berra Doğaner "Gayrimenkul genelde değer artışı sağlar ama bu üst yönetici değer artışından ziyade gelir yaratma kapasitesini ön planda tutmuş, ben de katılıyorum" dedi.

Faizlerdeki düşüş gayrimenkulün cazibesini devam ettiriyor

Faizlerdeki düşüş gayrimenkulün cazibesini devam ettiriyor diyen Berra Doğaner, düşen faiz ortamında gayrimenkulün daha cazip olduğunu söyledi. Kaldıraç kullanarak gayrimenkul yatırımı yapmanın da cazip olduğunu belirten Doğaner, kaldıraç maliyetinin azaldığını kaydetti. Doğaner "Dünyadaki uygulamalardan birini içinde bulunduğumuz senede Türkiye'de gördük" dedi.

Konut satışlarının 9 ayda yüzde 34 arttığını dile getiren Berra Doğaner bunun önemli kısmının kredi kullanılarak satın alındığını söyledi. Doğaner, "Bu yaşananlar faiz gayrimenkul ilişkisini çok güzel anlatıyor" şeklinde konuştu.