Ülkemizde vatandaşların geliri enflasyon karşısında sürekli kan kaybederken, tüm ürünlere gelen zamların yanı sıra kiralar ve konut fiyatları rekor kırmaya devam ediyor. Asgari ücret ve maaşlara da zaman zaman artışlar yapılıyor. Ancak bu artışlar yüksek enflasyon nedeniyle çok kısa zaman sonra anlamını yitiriyor. Bu bağlamda Türkiye'de asgari ücretliler için artık neredeyse imkansız hâle gelen konut sahibi olmak artık memurlar için de çok uzak bir ihtimal. Konut fiyatlarındaki artışlar incelendiğinde bir konut alabilmek için bir memurun çalışması gereken süre son 3.5 senede neredeyse üçe katlandı. Aralık 2019'da 95 metrekare konut almak için ülkemizde bir memurun 62 ay çalışması gerekirken, bu süre Haziran 2023'te 170 aya yükseldi. Kredi ile ev alınması durumunda bu çalışma süreleri çok daha artıyor. Gelinen noktada Türkiye'de 11 bin 402 TL ile geçinmeye çalışan asgari ücretli ve yine yoksulluk sınırının çok altında maaş alan memur emeklisi için ise ev sahibi olmak artık hayalden bile öte. 50 yaşında emekli olan bir memurun ev alabilmek için 73 yaşına kadar tüm maaşını ayırması gerekiyor.
Konut fiyatları nereden nereye geldi?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'nın (TCMB) açıkladığı konut fiyat endeksi ve birim fiyatı konut piyasasındaki en yaygın kaynak. Sahibindex de son yıllarda oluşturulan önemli bir veri. Buradaki fiyatlar Sahibinden.com'da emlak kategorisindeki ilan verenlerin ilanlarda belirttiği bilgilere dayanarak Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi – Betam ile yapılan işbirliği sonucunda hazırlanıyor. Memur maaşı ise üniversite mezunu 9/1 kıdem memurların maaşını gösteriyor. En düşük memur maaşı bundan biraz daha düşük seviyede. Memur emeklisi maaşları ise Sosyal Güvenlik Kurumu'nun açıkladığı 4c en düşük emekli aylığını içeriyor. TCMB'nin son açıkladığı Mayıs 2023 konut birim fiyatına göre 95 metrekare bir evin fiyatı 2 milyon 240 bin TL. Bu Türkiye geneli fiyatı yansıtıyor. İstanbul'da konut fiyatları bunun 1.5 katı civarında seyrediyor. Sahibindex'e göre aynı dönemde 95 metrekare bir konutun fiyatı 2 milyon 60 bin liraydı.
Konut sahibi olmak artık imkansız
2013 başında bir memur 63 aylık maaşı karşılığında bir ev alabiliyordu. Bu sayı son döneme kadar 65-80 ay arasında değişti. 2020 yılı başında bir memur hala 67 maaş karşılığında bir ev alabiliyordu. Yavaş yavaş bu süre artsa da Türkiye'nin yeni ekonomik modele geçtiği 2021 sonbaharına kadar hala 100 aydan düşüktü. Yeni ekonomik modelle birlikte Kasım 2021'de bu süre 107 aya yükseldi. Mayıs 2023'te bir memurun 95 metrekare ev satın alabilmesi için 15 seneden daha fazla (184 ay) yemeden içmeden çalışması gerekiyor. En düşük memur maaşı için bu süre biraz daha yüksek. Konut fiyatlarına dair henüz temmuz ayı verileri açıklanmadı. Memur maaşları ve asgari ücrete gelen önemli zamlardan sonra bu sürenin biraz düşmesi bekleniyor.
Memur emekli için durum daha vahim
TCMB verilerine göre 2013 başında en düşük memur emeklisi aylığı alan bir kişinin 95 metrekare konut için 116 maaşını vermesi gerekiyordu. Bu süre Mayıs 2023'te 295 aya kadar yükseldi. Emeklilik yaşı kademeli olarak artıyor. Bu kişi 50 yaşında emekli olsa bile TCMB verilerine göre konut alabilmek için 25 yıllık maaşını ödemesi gerekiyor. Bu da 75 yaşına ulaşması demek. Asgari ücretle çalışan bir kişinin 2013 başında konut almak için 161 maaş ödemesi gerekirken Mayıs 2023'te bu süre 263 aya yükseldi. 2022 sonunda bu süre 300 ayın üzerine çıkmıştı. TCMB verilerine göre Mayıs 2013 ile Mayıs 2023 arasında son 10 yıldaki değişime bakıldığında ise ev sahibi olmanın artık sadece emekliler ve asgari ücretliler için değil memurlar için bile hayal haline geldiği ortaya çıkıyor. Bu 10 yılda memurların ev için ödemesi gereken maaş miktarı 67'den 184'e çıkarken en düşük maaşı alan memur emeklileri için bu süre 122 aydan 295 aya çıktı. Asgari ücret için ise aynı süre 170 aydan 263 aya yükseldi.
YORUMLAR